Topuk ağrısının birçok sebebi vardır. Bunlara yönelik tedavi seçenekleri ve egzersizlerden daha önce hem video hem de yazımlarımda bahsetmiştim. Eğer okumadıysanız topuk ağrısının 7 ana sebebi hakkındaki makaleme mutlaka göz atın. Bu yazıda topuk ağrılarının en yaygın sebebi plantar fasiit ve evde yapabileceğimiz tedavi yöntemlerini anlatacağım.
Sabahları yataktan kalkarken ağrıdan basamıyor musunuz? Ya da ilk 15 20 adımınız oldukça sancılı mı? O halde yazıyı okumaya devam edin…
Plantar Fasiit
Bu ağrının sebebi plantar fasya denilen ayak tabanımızda topuktan tarak kemiklerine uzanan bir bağın iltihaplanmasıdır. İltihaptan kasıt mikrobik bir durum değil, ödem ve yangıyı ifade eder. Dolayısıyla konunun antibiyotiklerle bir ilgisi yoktur, yanlış anlaşılmasın.
Plantar fasyayı bir kirişe benzetebilirsiniz. Ayak kemerini destekler ve yürürken meydana gelen şoku emer. Bu kiriş üzerindeki gerginlik ve stres artarsa, fasya üzerinde küçük yırtıklar oluşur. Sürekli tekrarlanan gerdirme ve yırtılma fasyayı tahriş eder ve ağrıyı daha da alevlendirir. Bu yüzden de koşucularda sıklıkla görülmekte olup, koşucu hastalığı da denir.
Aynı zamanda aşil tendon sorunu olan insanlarda (aşil tendiniti ya da kısalığı gibi) biyomekanik olarak plantar fasyaya gereğinden fazla yük biner. Ayak tabanında artan enerji yeterince karşılanamaz ve fasya hasar alır. Dolayısıyla bu hastalığın tedavisinde aşil germe ve güçlendirme egzersizleri olmazsa olmazdır.
Plantar fasiit risk faktörleri nelerdir?
Yaş
En çok 40 ile 60 yaşları arasında görülmektedir. Dolayısıyla ileri yaş olumsuz faktördür. Yaşla beraber vücudumuzda azalan yağ dokusunun koruyucu etkisi zayıflar ve plantar fasya üzerinde belirgin enerji artışına sebep olur.
Bazı egzersiz türleri
Uzun mesafe koşucuları, bale sporcuları ve aerobik dans gibi topuğa ve tabana çok fazla baskı uygulayan aktiviteler plantar fasiit başlamasına sebep olur.
Ayak mekaniği
Düz tabanlılar ya da yüksek kavisli ayaklar da risk faktörüdür. Çeşitli hastalıklara veya kazalara bağlı anormal yürüme paterni olan insanlar ayakta durduğunda ağırlığın dağıtılma şekli bozulmaktadır. Sonuçta plantar fasya üzerinde daha fazla stres meydana gelir.
Obezite
Fazla kilo, plantar fasya üzerinde ekstra yüklenme yaratır. Sonuç olarak ağrılarınızın artması ve hastalığın kronikleşmesine neden olabilir.
Meslek
Fabrika çalışanları, öğretmenler ve çalışma saatlerinin çoğunu sert yüzeylerde yürüyerek veya ayakta kalarak geçiren iş gruplarında plantar fasiit daha sık görülmektedir.
Plantar fasiit tanısı nasıl konur?
Fizik muayene ve hastanın hikayesi (spor geçmişi, rutin yaşamı, travma öyküsü) dinlenerek tanı kesinleştirilmektedir. Gerekli durumlarda röntgen ve MR istenebilmektedir.
Tedavi seçenekleri nelerdir?
İlaçlar
Ağrıyı kesmek ve inflamasyonu dindirmek için kullanmak gerekir. NSAİ tedavi içeren reçeteler uygundur.
Fizik terapi
Plantar fasya ve aşil tendonunu gerici hem de alt bacak kaslarını güçlendirici egzersizler faydalı olur. Atletik bant uygulamaları da bir diğer seçenektir.
Gece ateli
Uyurken baldırı ve ayak kemerini uzatan/esneten bir atel kullanmak faydalıdır. Plantar fasya ve aşil tendonununda esnemeyi desteklemek için gece boyunca uygulanır.
Ortezler
Basıncı ayaklarınıza daha eşit bir şekilde dağıtmaya yardımcı olmak için kullanıma hazır veya kişiye özel olarak üretilmiş ayak ark(kemer) destekleri (ortezler) reçete edilebilmektedir.
Enjeksiyonlar
Hassas bölgeye steroid enjekte etmek, geçici ağrı kesici etki sağlamaktadır. Plantar fasyanızı zayıflatabileceği ve muhtemelen yırtılmasına neden olabileceği için birden fazla kez kısa sürede uygulanması önerilmemektedir.
Diğer yandan doku iyileşmesini desteklemek için hastanın kendi kanından elde edilen trombosit açısından zengin plazma (PRP) da enjeksiyonları da yapılabilmektedir.
ESWT
Bu işlemde iyileşmeyi uyarmak için ses dalgaları topukta ağrıyan bölgeye yönlendirilir. Genellikle konservatif tedavilere yanıt vermeyen kronik plantar fasiit hastaları için kullanılır. Bazı araştırmalar umut verici sonuçlar gösterse de her hastada etkili olduğu gösterilmemiştir.
Terapötik USG
Doku iyileşmesinin uyarılması, yumuşak doku onarımı, kronik iskemik dokularda kan akımı düzenlenmesi, protein sentezi ve kemik onarımı gibi etkileri vardır. Ultrason enerjisi kullanılarak hasarlı bölge iyileştirilmektedir.
Cerrahi
Plantar fasyayı topuk kemiğinden ayırmak adına bir kısmı kesilir. Genellikle sadece ağrı şiddetli olduğunda ve diğer tedaviler başarısız olduğunda kullanılacak bir seçenektir.
Yaşam tarzı değişikliği ve ev tedavisi
Plantar fasiit ağrısını azaltmak için şu kişisel bakım ipuçlarını deneyebilirsiniz:
Sağlıklı kilonuzu koruyun. Ekstra ağırlık taşımak, plantar fasyanıza ekstra baskı uygulamaktadır.
Destekleyici ayakkabılar seçin. Düşük ya da orta topuklu, kalın tabana, iyi kavis desteğine ve ekstra yastıklamaya sahip ayakkabılar satın alın. Çıplak ayakla yürümeyin. Yıpranmış ayakkabılar giymekten kaçının.
Sporunuzu değiştirin. Yürümek ya da koşmak yerine yüzme veya bisiklete binme gibi düşük etkili bir spor yapmayı deneyin.
Buz uygulayın. Ağrının olduğu bölgenin üzerine günde üç veya dört kez 15 dakika boyunca bezle kaplı bir buz torbası tutun. Soğuk terapi ağrıyı ve iltihabı azaltmaya yardımcı olacaktır.
Fasyanızı gerin. Basit ev egzersizleri plantar fasya, aşil tendonu ve baldır kaslarınızı esneterek tedaviye yardımcı olacaktır.
