Konumuz menisküs yırtığı ve tedavisi olacak. Sporcu hastalığı olarak bilinse de toplumda sık görülen rahatsızlıklardan bir tanesidir. Diz ağrısı sebepleri arasında ciddi bir yer kaplamaktadır. İleri derecede menisküs yırtığı olan insanlarda dizden ses gelmesi nadir de olsa olabilir. Oldukça faydalı bir yazı olacağını düşünmekteyim, sonuna kadar okumanız yararınızadır.
Okumak yerine dinlemek isteyenler için:
Menisküs nedir, ne işe yarar?
Diz ekleminde uyluk ve kaval kemiği arasında eklem bütünlüğünü sağlayan, kemiklerin hareketini kolaylaştıran, birbirine sürtünmesini engelleyen ve dize gelen yükü dağıtarak adeta bir arabanın amortisörü gibi görev yapan yumuşak-sert fibroelastik yapıda bir organdır.
Menisküs yırtığı nasıl olur?
Travmaya yani kazaya bağlı olabilir ki gençlerde bu şekilde meydana gelir. Özellikle ayak yerde sabitken vücudun dönmesi durumunda kemikler arasında ezilir ve yırtılır. Dolayısıyla futbol, basket ve tenis gibi sporlarda fazlasıyla görülür diyebiliriz. Ya da dışardan direkt darbe ve düşme gibi durumlarda da hasarlanır.
Diğer sebep ise zamanla oluşan dejenerasyondur. Yaşlanmakla beraber menisküs dokusu elastikiyetini kaybeder ve yıpranır. Zaten kanlanması zor ve yetersiz bir doku olduğu için iyileşme ve yenilenme kapasitesi düşüktür. İleri yaşlarda daha kırılgan hale gelir ve üzerine gelen enerjilere karşı koyamaz, yırtılır. 60 yaş ve üstü hastalarda direkt bir travma olmaksızın çok basit hareketlerde dahi yırtık oluşabilir: merdiven inip çıkarken, uzun süreli yürüyüşte, basamaktan atlarken gibi gibi.
Menisküs yırtığı semptomları nelerdir?
Başlangıç aşamasında (evre 1-2) herhangi bir bulgu vermeyebilir. Uzun yıllar farkında olmadan hasarlı bir menisküs ile geziyor olabilirsiniz. Ne zaman ki ağrı ve hareket kısıtlılığı ortaya çıkar o zaman şüphelenirsiniz. Ağrı akut yırtıklarda ani ve bıçak saplanır tarzda olurken, kronik yırtık durumunda künt ve sızlayıcı şekildedir. Fakat ara ara halk arasında söylenen splenti şeklinde (yani kramp, kasılma, batıcı tarzda) ağrı atakları da sürece dahil olur, istirahatle birkaç güne rahatlar. Dizde şişlik olması da menisküs yırtıklarında görülebilmektedir.
Özellikle ileri yırtıklarda (evre 3-4) dizde hareket kaybı oluşabilir. Hasta dizini büker ama açmada oldukça zorlanır. Hatta yeri gelir elleriyle dizini uzatmak durumunda kalabilir. Bunu günlük hayatta namaz kılarken, divanda otururken ya da merdiven çıkarken yaşıyor olabilirsiniz. Nadiren de olsa dizden “tak” diye atma sesi gelebilir.
Tanısı nasıl konur?
Hastanın ağrıyı ne zamandır çektiği, yaşamış olduğu geçmiş travmaları, ek hastalıkları göz önünde bulundurularak yapılan fizik muayene sonrası şüphelenilir. Gerekli hallerde röntgen ve MR çekilerek tanı kesinleştirilir.
Tedavi
Yırtığın tipi, yeri, büyüklüğü ve diz içindeki farklı hastalıkların olmasına bağlı olarak değişir. Cerrahi ve cerrahi dışı olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Önce cerrahi dışı seçeneklerden bahsedeceğim.
Cerrahi dışı tedavi seçenekleri
Evre 1-2 yani yırtıktan ziyade zorlanma diyebileceğimiz durumlarda bir süre spora/yürüyüşe ara vermek gerekir. Fakat bu süreçte diz eklemine destek veren kas gruplarını izometrik hareketler ile güçlendirmek faydalıdır. Oturduğunuz yerden yapılabilecek oldukça basit birkaç hareket ile hem ağrılar hafifleyecek hem de tedavi olacaksınız. Bunları youtube kanalımda anlatıyorum izleyebilirsiniz.
Tabi ani sancılar ve şişliklerin olduğu atak zamanlarında buz uygulaması ve ağrı kesici/ödem dağıtıcı ilaçların kullanılması da faydalı olacaktır.
Yine diğer yandan dizi destekleyici sargılar, bantlar ve dizlikler kullanmak iyi gelecektir. Bunlar hakkında bilgi almak için fizik tedavi ya da ortopedi hekimine danışabilirsiniz.
Yırtık her zaman cerrahi demek değildir. Küçük ve başlangıç aşamasındaki hasarların tedavisi için cerrahi dışı yöntemler denenir. Ağrı kesici ve PRP tarzında enjeksiyonlar, ultrason tedavileri, akupunktur, fizyoterapist eşliğindeki egzersizler ve çok daha fazla seçenek mevcuttur.
Bazen ise dizde kilitlenme dediğimiz takılma ve hiçbir şekilde açamama durumu oluşur ki buna bir uzman görüşü gerekir. Bu durumda çeşitli manevralarla yırtığı sıkıştığı yerden kurtarabildiğimiz gibi cerrahi müdahalede yapabilmekteyiz.
Cerrahi tedavi
Genelde günü birlik ya da 1 gün hastanede yatış gerektiren bir ameliyattır.
Burada doğru soru: kimlere nasıl uygulamalı olmalı aslında?
Yırtığın boyutuna, yerleşim yerine ve ek başka eklem hastalıklarının varlığına göre yaklaşım değişir. Menisküsün kanlanmasının az olduğu bölgelerde meydana gelen etli yırtıkların kendi kendine iyileşme kapasitesi çok çok düşük olduğu için cerrahi uygularız.
2 seçenek mevcut cerrahide. Tamir ya da yırtığın temizlenmesi/çıkarılması diyebilirim. Eğer dikilebilecek bir yırtık ise tamir etmek her zaman ilk hedefimizdir. Özellikle genç hastalarda (45-50 yaş altı) menisküsü dikmek diz sağlığı ve kireçlenmenin geciktirilmesi adına çok önemlidir. Dikişi kapalı yöntemle yani dizi tamamiyle açmadan artroskopik yaklaşım ile gerçekleştiriyoruz.
50 yaş ve üzeri hastaların yırtıklarında ise çoğu zaman parçalı ve dikiş tutmayacak derecede hasarlı dokularla karşılaşıyoruz ve bu durumda temizlemek zorunda kalıyoruz. Yeni bir düşme ya da travma yaşamadığı ve ani bir kilo artışı olmadığı müddetçe uzun süre sıkıntısız yaşanabilir. Ama büyük bir yırtığı temizlemek zorunda kaldıysak ve bu yırtık uzun süredir var olup kıkırdakta sürtünmeye bağlı aşınma yaptıysa ilerleyen dönemde dizde kireçlenme meydana gelerek diz protezi takılma ihtimali doğmaktadır. Diz protezi nedir kimlere takılır bu konuyu da daha önce anlattım, hemen yukarı bıraktığım karttan izleyebilirsiniz.
Menisküs dokusu çıkarıldıktan sonra yenisi yerine yapılabilen ve eksikliği tekrar tamamlanabilen bir doku olmadığı için özellikle gençlerde/çocuklarda amacımız her zaman tamiri zorlamaktır. Ama bazen dikişin tutmadığı ya da parçalı menisküsü olan genç hastalarımızda da temizlik yapmak durumunda kalabiliyoruz. Onlar şansız gruptaki hastalar olup hayatları boyunca kilo almamalarını ve dize darbe getirecek işlerden/sportif aktivitelerden uzak durarak bacak kaslarını güçlü tutmalarını tavsiye ediyoruz.
Fakat bazen 50 yaş altı grupta meydana gelen yırtık küçük olsa da ağrılı olduğundan dolayı cerrahi düşünebiliyoruz. Bu durumda boyutundan dolayı tamir yapılamayacak (milimetrik) bir yırtığı temizlemek menisküsün genelinde bir bozukluk ve eksiklik yaratmayacağı için uygulanabilir. Yani menisküsüm dikilemedi temizlendi diye korkmayın burada önemli olan çıkarılan yırtığın boyutudur.
Menisküs tamiri başarı oranı yüksek mi?
Hasta uyumlu ise ameliyat sonrası önerileri harfiyen uyguladıysa ve hekim de üstüne düşeni doğru bir şekilde yaptıysa başarı oranı yüksektir. %15 dikiş tutmama, tekrarlama ya da ters bir harekete bağlı dikişin atma durumu olabilir. Fakat genel anlamda hastalar fayda görür ve günlük hayatlarında oldukça rahatlarlar.
Her hekimin ameliyat sonrası tedavi protokolü kendine hastır çünkü hastanın durumunu en iyi ilgili hekim bilir. Dolayısıyla ne zaman basılacak, hemen ayağa kalkabilecek miyiz, hangi hareketleri yapmalıyız tüm bu protokol hekimden hekime değişkenlik gösterebilir. Detayını doktorunuzdan öğrenin.
Yazıyı bitirmeden önce belirtmeliyim ki hangi hastalık olursa olsun tedavinin bir süreç ve bütünlük gösterdiğini unutmayın. Hekim üstüne düşeni en doğru ve en iyi şekilde yapsa dahi hasta uyumu ve tedaviye sadakat çok önemlidir. Ameliyat sonrası dönemde hekimin sorumluluğu azalırken hastanın dirayeti ve çabası süreci şekillendirecektir. Menisküs yırtıklı dizlerde yapılması gereken hareketleri anlattığım videomu izlemeyi unutmayın.
Sağlıkla kalın…
