Halk dilinde “kireçlenme” olarak söylenen bu hastalığın tıbbi ismi “artroz” veya “osteoartrit” şeklinde tariflenip eklemlerde meydana gelen yıpranma ve aşınma sonucu oluşan ilerleyici bir rahatsızlıktır. Eklem yüzeylerine bakan kemiklerin etrafı kaygan bir şekilde hareket etmesini sağlayan düzgün yüzeyli kıkırdak tabaka ile kaplıdır. Seneler içinde bu düzgün ve parlak yüzeyli doku yıpranır ve eskimeye başlar. Hatta yer yer dökülmeler meydana gelerek alttaki kemik doku ortaya çıkar. Eklem kireçlenmesi arttıkça ağrıların şiddetinde de artış meydana gelir.
Bu durum aslında bildiğimiz çaydanlıktaki kireçe benzer bir durum değildir. Kendi hastalarımdan da gördüğüm üzere toplumda bu tarzda yanlış bir inanış hakim. Dolayısıyla “doktor bey sen bana bir ilaç ver de şu kireçler bir çözülsün” şeklinde bir çözüm olmayacaktır.
Sebep sadece yılların getirisi olan yıpranma/aşınma olarak düşünülmemeli. Geçirilen yaralanmalar ya da kazalar da genç yaşta eklemlerimizde artroz (kireçlenme) oluşumu için yeterlidir. Toplumda yaşlı hastalığı olarak kabul görse de günümüz teknolojik dünyasında yüksek enerjili kazalar sebebiyle yaş gözetmeksizin halkın geneline hitap eden bir hastalıktır.
Yine romatizmal hastalıklar da yaş ayırmaksızın eklemleri yıpratan ve kireçlenmeye götüren bir diğer sebeptir.
Sıklıkla tutulan eklemler hangileridir?
Artroz (kireçlenme) yükü en fazla karşılayan eklemlerde görülür. Örnek olarak diz eklemi başta olmak üzere, kalça, omurga eklemleri sık olarak tutulur. Yine el parmak eklemleri yoğun hareket ve yılların getirisiyle en çok kireçlenen eklemlerdendir. Diğer yandan, özel bir yaralanma (travma) olmadığı müddetçe omuz, bilekler ve dirsek gibi eklemlerin tutulumu daha nadirdir.
Artroz’un semptomları nelerdir?
Ağrı en sık belirtidir. Özellikle hastalığın erken ve orta dönemlerinde hareketle artıp istirahatle azalan ağrı ilerlemiş durumlarda künt ve sürekli bir forma dönerek yaşam kalitesini ciddi oranda azaltır. Eklem kireçlenmesi ilerledikçe gece ağrıları (uykudan uyandıran) ortaya çıkar ve bu durum artık sürecin ciddi bir boyuta geldiğinin göstergesidir.
Kireçlenmiş ve doğal yapısı bozularak şekli değişmiş kemiklerin birbirine sürtmesi sonrası “tıkır tıkır” sesler meydana gelir. Ağrı ve bozulan kemik yapısı sebebiyle eklemlerin hareket kabiliyeti azalır ve yürümede güçlük oluşur. Dökülen kıkırdak parçaları eklem içerisinde büyüyüp (eklem faresi) mekanik bir takılma durumu oluşturarak dizde kilitlenme meydana getirebilir.
Genellikle sıcak uygulama iyi gelir, bazı hastalar soğuktan fayda görmektedir. Genel olarak ağrılarda sıcak mı soğuk mu uygulamamız lazım konusunda yazdığım makaleyi bu yazının sonrasında okumayı unutmayın.
Peki kimler risk altındadır?
- 60 yaş üstü insanlar
- Yaş gözetmeksizin eklem yaralanması geçirenler
- Ağır işte çalışanlar (eklemlerin aşırı kullanımı)
- Genetik yatkınlığı olanlar
- Eklem romatizması hastaları
- Kas gücü zayıf olan insanlar
- Aşırı kilolular (obezite hastaları)
Artrozdan korunmak için ne yapılmalıdır?
Yaralanma harici asıl sebep eklemin aşırı kullanımı ya da aşırı yük yemesi olduğundan dolayı kilo kontrolü çok önemlidir. Özellikle obezite hastaları büyük risk altındadırlar. Alınan her kilo ekleme binen yükü artırır. Bunun yansıması özellikle diz ekleminde 3-5 katı daha fazladır.
Zorlayıcı olmayan ve istikrarlı şekilde yapılan egzersizler eklemlerimizin sağlığı için oldukça önemlidir. Haftada 3 kez 20-30 dakikalık yürüyüş,yüzme,egzersiz,bisiklet sürme gibi sportif aktiviteler hem genel vücut sağlığınız adına hem de eklemlerini adına yararınıza olacaktır.
Yaralanma sonrası meydana gelen eklem hasarlarında ise uygun tedavinin önemi büyüktür. Bunları genel olarak kıkırdak ve menisküs tamirleri, özellikle dizde ön çapraz bağ kopukları ve ekleme uzanan kırıklara anatomik şekilde cerrahi uygulanması en önemli noktadır.
Yaşlılarda osteoporoz (kemik erimesi) hem kırıklar hem de kemik şekil bozuklukları için önemli bir rahatsızlıktır. Özellikle kadınlarda menopozdan sonra kalsiyum, d vitamini ve gerekirse hormon takviyeleri ile kemik kalitesi optimal şartlarda tutulması çok önemlidir.
Mesleki şartlar da bir diğer önemli husustur. Futbol, basketbol gibi darbeli sporlar, çömelmeli işlerde uzun süre çalışanlar ya da vücudun tamamını ilgilendiren ağır işlerde çalışanlar (ormancılar, madenciler, inşaatçılar, kırsal kesimde yaşayanlar vb.) eklem sağlığı açısından risk altındadır. Hayatla birebir bağdaşmasa bile bu tarz durumların ortadan kaldırılabilmesi eklemlerin ömrü ve kalitesi açısından önemlidir.
Eklem kireçlenmesi geriler mi?
Geri döndürülemeyen ve ilerleyici bir süreç hakimdir. Hiçbir zaman hasarsız bir ekleme dönüş günümüz tedavi yöntemleriyle mümkün değildir. Çünkü vücut her geçen gün yaşlanmaktadır. Mekaniği bozulan vücudun birden fazla eklemi tutulabilir. Belirtiler ara ara şiddetli dalgalanmalar gösterir, hareketle ile ağrılar artar, dinlenme ve ilaçlarla nekahat dönemleri olabilir. Cerrahi dışı yöntemlerden herhangi bir fayda görmeyen hastaya diz protezi yapılarak şifası sağlanır.
