Halk arasında sıklıkla kullanılan “kemik erimesi” terimi aslında sanılanın aksine kemiklerin eriyip akışkan hale gelmesi değildir. Kemiklerdeki mineral yoğunluğunun azalmasını ifade etmektedir. Düşük kemik kütlesi ve kemik yapısının zayıflaması sonucunda, kemiğin kırılganlığında ve kırık olasılığında artış meydana gelir, buna osteoporoz denir. Uzayan yaşam ömrü sebebiyle ve yaşlı nüfusundaki artış sonucu günümüzde sık görülen hastalıklardan biri haline gelmiştir.
Osteoporoz belirtileri nelerdir?
Direkt olarak her zaman fark edilemeyen ve alttan alttan ilerleyen sinsi bir hastalıktır. Hekim şüphe etmez ise çoğunlukla kırık oluşana kadar belirti göstermeyebilir.
Her ne kadar fark etmesi zor olsa da belli başlı semptomlar göstermektedir. Bunlardan en sık görüleni sırt ağrısıdır, yine bazı hastalarda yaygın vücut ağrıları şeklinde görülebilmektedir. Sırt ağrısının sebebi azalan kemik yoğunluğu sebebiyle omurlarda meydana gelen ufak kırıklardır (mikro fraktürler). Bu kırıkların sayısında meydana gelen artış sonrası omurgada çökmeler (kamburluk), öne ve yana doğru eğrilmeler meydana gelebilir. Tabi bu boy kısalmasını da beraberinde getirir, şimdi neden yaşlıların “gençliğimde boyum daha uzundu aslında benim” dediklerini anlayabiliyorsunuzdur. Osteoporozda sadece omurga değil, kalça ve ön kolda da kırık görülme ihtimali de yüksektir.
Kimlerde osteoporoz riski yüksektir?
Yaş ilerledikçe osteoporoz riski artmaktadır, özellikle kadınlarda 65 erkeklerde 70 yaş üzerinde sık rastlanmaktadır. Yapılan çalışmalar 50 yaşın üzerinde her 3 kadından birinin ve 5 erkekten birinin etkilendiğini göstermektedir.
Risk faktörleri:
- Yaşlanma
- Akrabalarında osteoporoz olanlar (genetik yatkınlık)
- Zayıf ve açık renk tenine sahip insanlar,
- Sigara ve alkol
- Sedanter (hareketsiz) yaşam sürenler
- Erken yaşta menopoza giren kadınlar
- Sağlıksız beslenme tarzı (düşük kalsiyum ve vitamin alımı vb.)
- Başta kortizon olmak üzere tiroid hormonları gibi ilaçların kullanımı
Osteoporoz tanısı nasıl konur?
Kemik yoğunluğunun ölçülmesi gereklidir. Bunun için farklı yöntemler olmakla beraber dünyada en yaygın olarak kullanılan ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından da osteoporoz tanısında “altın standart” olarak önerilen teknik DEXA’dır. Bu ölçüm sayesinde hastalığın tanı ve takibi yapılabilmektedir. Ağrılı ya da rahatsızlık veren bir yöntem değildir. Bu işlemde hasta ciddi bir radyasyona da maruz kalmaz.
Nasıl tedavi edilir?
Öncelikle hasta bu konuda eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir. Ağrılı atak dönemlerinde yatak istirahati uygundur ve ağrı kesiciler kullanılabilir. Kalsiyum ve D vitamini takviyesi mutlaka alınmalıdır. Kemik yapımını arttırıp yıkımını azaltan ilaçlar da kullanılmaktadır. Hekiminize danışarak gerekli tahliller yapıldıktan sonra destek alabilirsiniz. Fizik tedavi yöntemleri ağrıyla başa çıkmak için kullanılabilir.
Hasta hareketli yaşam tarzına teşvik edilmelidir. Postür (duruş) eğitimi ve kas güçlendirici egzersizler (öne eğilerek yapılan egzersizlerden kaçınmak gereklidir) hayati öneme sahiptir. Kısa mesafe yürüyüşleri, ufak ağırlık çalışmaları, aerobik egzersizler, bisiklet sürmek, yüzmek gibi aktiviteler osteoporoz için çok iyidir.
Omurgadaki çökmelerin ilerlemesini engellemek için kısa süreli korse kullanımı önerilebilir. Hayat tarzı modifikasyonları yapılmalıdır. Örneğin; ayağın takılmasına ya da kayıp düşmesine yol açabilecek kilim, kaygan zemin ve çocuk oyuncakları gibi şeylere dikkat edilmelidir. Merdivenlere ve koridorlara tutunmak için trabzanlar yaptırılabilir. Yine ek hastalıklardan ötürü kullanması gereken ilaçlarda “uyku getirici” özelliği olanlardan uzak durmak kırıkların önlenmesi adına hastanın yararına olacaktır. Katarakt, diyabetik nöropati vb gibi görme kusuru varsa bunların tedavisinin yapılması ve yaşam ortamının iyi bir aydınlatmaya sahip olması riskleri azaltacaktır.
